Özelliği nedir?

Akdeniz'in ovalarında çeşitli türlerde bitkiler yaşar ve bunlar tam olarak yenilebilen bitkiler değillerdir. Isırganları gördüğünüzde, daha doğrusu hissettiğinizde yiyemeyeceğinizi düşünüyorsunuz ama örneğin Türkiye'nin Karadeniz bölgesinde görülen ısırgan otu, çeşitli yemeklerin temelini oluşturuyor. Bunun gibi bir başka bitki çiriştir. Öyle görünmüyor ama bulgurla birleşince Doğu Anadolu'ya özgü bir lezzet oluyor.

Çiriş Pilavı Nedir?

Çiriş ve bulgur karışımı. Bazı insanlar soğan eklemeyi tercih etse de bu yemeği bu kadar lezzetli yapan şey basitliğidir.

Tarife Atla

Kökeni

Antik Yunan’da insanlar yerleşik hayata geçtiler, arpa ve diğer tahılların tadını çıkardılar. Ancak her mevsim bereketli değildi ve zor zamanlara düştüklerinde göçebelerin yemeklerine başvururlardı, bunlardan biri de çiriştir (1). Kelimenin göçebelerden yayılması ve genellikle Anadolu’dan gelen ve bitkiyi çeşitli şekillerde tüketen göçebe Türklere atıfta bulunması, bu bitkinin asırlık geleneğine işaret etmektedir.

Kavut gibi birçok basit tarif gibi, bunlarla ilintili çok fazla yazılı tarif yoktur. Tarihçiler daha sonra Doğu Anadolu’ya yerleşen insanların kırmızı et, tereyağı ve ot tükettiklerini belirtmişlerdir. Otların herhangi bir yemeğe verdiği çeşitli tatların yanı sıra, insanlar bu bitkilerin tıbbi özelliklere sahip olduğuna inanıyorlardı. Yemeklere otları ekleme nedenleri buydu, basit bir bulgur pilavına bile. (2)

Baharın gelişiyle, Türkiye’nin doğusundaki Van halkı pırasaya benzeyen çirişleri toplamak için dağlara çıkar. Ancak Doğu bölgelerindeki birçok şey gibi, çiriş de birçok farklı isimle anılabilir. Çiriş, çiviş ve kiriş telaffuz edildiğinde birbirine yakın olmakla birlikte, pırasaya olan benzerliğinden dolayı “yabani pırasa” ve “dağ pırasası” adlarını da vermişlerdir. Bitki olarak lilyum ailesine dahil olduğu için, sarı zambak olarak da adlandırılır.

Basitçe bu yemek, büyük olasılıkla, Osmanlı dönemi tarzından çok farklı olarak, yerleşik hayata yeni geçen Türklerin ellerine geleni tükettikleri ve bol Anadolu florasının sunduğu, yazılı kayıtların basit yemeklerden bahsettiği Selçuklu dönemine kadar uzanabilir. Bulgur pilavı, Mevlâna’nın da birkaç kez bahsettiği yaygın bir yemekti. (3)

Etymology

Çiriş kelimesinin kökeni, bitkinin kendisini ve ondan yapılan yapıştırıcıyı tanımlamak için kullanılan Farsça “siriş” (سريش) kelimesine kadar uzanabilir. Pilav kelimesi Farsça pilavdan (پلاو) gelir ve onu pirinçten yapılan bir yemek olarak tanımlar. Farsça versiyonu, pirinç kasesi anlamına gelen Sanskritçe “pulaka”dan (पुलाक) gelir.

Tarif

Elinize bir çiriş geçerse, hatta yaşadığınız iklime bağlı olarak yürüyüşe çıktığınızda bile denk gelirseniz, o bitkiye bir şans verebilirsiniz. Çiriş, Türkiye’deki pazarların bile birçoğunda satılmamaktadır. Bu bitki Doğu Anadolu bölgesi, hatta tam olarak Van ile sınırlıdır, ancak istisnalar elbette kuralı bozar.

Çiriş Pilavı

Elinize bir çiriş geçerse, hatta yaşadığınız iklime bağlı olarak yürüyüşe çıktığınızda bile denk gelirseniz, o bitkiye bir şans verebilirsiniz. Çiriş, Türkiye'deki pazarların bile birçoğunda satılmamaktadır. Bu bitki Doğu Anadolu bölgesi, hatta tam olarak Van ile sınırlıdır, ancak istisnalar elbette kuralı bozar.

Malzemeler

1 kg çirişotu
1-2 soğan tercihen
300 gr bulgur
Biraz bitkisel yağ
Tuz
Sıcak su

Talimatlar

Soğan kullanmayı tercih ederseniz, soğanı doğrayarak başlayın ve pembeleşinceye kadar soteleyin. Çirişi temizleyip küçük küçük doğrayın ve bulgurla birlikte yumuşamış olan soğanlara ekleyin. Hepsini birkaç dakika birlikte kavurun, ardından üzerini yaklaşık bir cm geçecek kadar sıcak su ekleyin. Bulgur suyunu çekene kadar pişirip sıcak servis yapın.

Notlar

Kaynakça
(1) Rachel Laudan, Cuisine and Empire, 2013
(2) Gülşen Bayat, Traditional Dishes Consumed in The Eastern Anatolian Region Of Turkey, 2020
(3) Ali Batu, Heysem S. Batu, Historical background of Turkish gastronomy from ancient times until today, 2018