Το απόλυτο ποτό των Τούρκων σερβίρεται σε ένα ψηλό ποτήρι και με την πρόσθεση του νερού, η όψη του μεταμορφώνεται όμορφα σε μια γαλακτώδης ουσίας. Η ρακή δεν πίνετε ποτέ σκέτη; σερβίρεται σε ένα τραπέζι στολισμένο από μια πληθώρα μεζέδων και ψαριών. Οι περιστάσεις και παραδόσεις για την κατανάλωση της ρακής είναι πολλές. Οι Έλληνες ισχυρίζονται ότι εφηύραν το ποτό και ονομάζεται Ούζο. Ας δούμε από που προήλθε.
Τι είναι η Ρακή;
Η Ρακή είναι ένα αλκοολούχο ποτό, το οποίο παράγεται με την διπλή απόσταξη των σταφυλιών και γλυκάνισο, συνήθως ζαχαρωμένη. Σερβίρεται με ίση διανομή νερού και παρέχει 40-50 τοις εκατό αλκοόλ κατ’ όγκο.
Η προέλευση
Αντιθέτως της γνωστής ιδέας, η κατανάλωση του αλκοόλ στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν αρκετά συνηθισμένη. Μπορεί να μην είναι συνώνυμη με την Αυτοκρατορία λόγο της Ισλαμικής νοοτροπίας, αλλά δεν μπορούμε να ξεχάσουμε το γεγονός ότι μια πληθώρα από κουλτούρες ζούσαν υπό τον Σουλτάνο. Ας είμαστε ειλικρινείς: ήταν μονάχα άνθρωποι. Υπήρχαν απαγορεύσεις με κύριο στόχο τους Μουσουλμάνους για να αποτρέψουν την κατανάλωση αλκοόλ, ειδικά τον άγιο μήνα της νηστείας, το Ραμαζάνι. Όμως, δεν υπήρχαν κανονισμοί για την απόλυτη απαγόρευση του αλκοόλ; οι περισσότεροι περιορισμοί είχαν στόχο την δημόσια κατανάλωση του. (1)
Η παλαιότερη αναφορά της ρακής προέρχεται από τον δεύτερο Οθωμανό Σουλτάνο, Ορχάν μπιν Οσμάν, όταν δώρισε κρασί και ρακή σε αυτούς οι οποίοι τον βοήθησαν να κατακτήσει την σήμερον δυτική επαρχία της Προύσας. Αυτό υποδηλώνει ότι το Γάλα του Λέοντα υπήρχε πριν από αυτή την περίοδο. (2)
Η παλαιότερη καταγεγραμμένη παραγωγή της ρακής και η πώληση της είναι από τον 15ο αιώνα, στην Βορειοανατολική επαρχία της Τραπεζούντας. (3) Ένας νόμος από το 1520 αναφέρεται στην παραγωγή του στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας. (4)
Έναν αιώνα αργότερα, η λέξη ρακή αναφέρθηκε στα έργα του ποιητή Φουζουλί, ειδικά στο έργο του “Το Κρασί και το Χασίσι”. Μερικούς αιώνες αργότερα, ένας Ισπανός πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Οθωμανούς και για πρώτη φορά γεύτηκε ρακή, αποκαλώντας το “raqui”, στα γραπτό του “Viaje de Turquia” (Ταξίδι στην Τουρκία). (2) Περίπου σε αυτή την περίοδο, το πρώτο ίχνος της απαγόρευσης του αλκοόλ παρουσιάστηκε, όταν ο Βαγιαζήτ Β’ διέταξε τον δικαστή της Προύσας ότι οι Μουσουλμάνοι δεν μπορούν να καταναλώνουν αλκοόλ ελεύθερα σε γάμους ή σε άλλα εορταστικά συμβάντα. Επιπλέον, απαγορεύτηκε στους Χριστιανούς να ανοίγουν ταβέρνες σε γειτονιές με Μουσουλμάνους και η πώληση των ειδών κατανάλωσης στους Μουσουλμάνους. (1)
Στο ταξιδιωτικό ημερολόγιο του Εβλιγιά Τσελεμπή του 17ου αιώνα, με ονομασία “Seyahatname”, κατέγραψε με μεγάλη λεπτομέρεια για τη ρακή κατά την διάρκεια του στην Κωνσταντινούπολη. Χάρη στην λεπτομερής καταγραφή του, ξέρουμε ότι υπήρχαν εκατό αποστακτήρα και τριακόσιες ταβέρνες που πουλούσαν ρακή.
Κάθε Οθωμανός Σουλτάνος είχε διαφορετική προσέγγιση για το θέμα της κατανάλωσης του αλκοόλ με την πάροδο των αιώνων. Μερικοί δεν ήπιαν ούτε σταγόνα, ενώ άλλοι ήταν γνωστοί πότες. Ένα επίσημο δείπνο με οικοδεσπότη τον Σελίμ Πάσα το 1856, είναι αρκετά αξιοσημείωτο. Σύμφωνα με έναν από τους καλεσμένους, τον Αλέξη Σόγιερ, ρακή και κρασί σερβιρίστηκαν πριν αλλά και κατά την διάρκεια του δείπνου. (1)
Την δεκαετία του 1800, η Οθωμανική Αυτοκρατορία επέτρεψε την βιομηχανική παραγωγή της ρακής, ανοίγοντας τον δρόμο για την “Umurca Rakisi” να ανοίξει στην δυτική επαρχία της Ραιδεστό, η πρώτη καταγεγραμμένη μάρκα ρακής.
Κατά την διάρκεια της οικονομικής δυσκολίας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η Τουρκική Δημοκρατία, αφαίρεσε τα δικαιώματα από τον ιδιωτικό τομέα για την διύλιση της ρακής, ως μέσο αύξησης του εισοδήματος του ταμείου. Την ίδια χρονιά που εφαρμόστηκε η πολιτική το 1944, ως σύμβολο της εποχής του μονοπωλίου, η “Yeni Raki” βγήκε στην αγορά. Το 2004, το μονοπώλιο της διύλισης της ρακής είχε τελειώσει, επιτρέποντας στον ιδιωτικό τομέα για άλλη μια φορά να παράγει το ποτό. Ο τομέας του κράτους για τα αλκοολικά ποτά έχει αγοραστεί από την εταιρεία “Mey”.
Ετυμολογία
Η λέξη ρακή λέγεται ότι προέρχεται από την Αραβική λέξη “Arak”, που σημαίνει διύλιση, με παραλλαγή όπως “araka”, “araki” και “ariki”. Υπάρχουν πολλές θεωρίες, μια από αυτές εξηγεί ότι η ρακή φτιάχνεται από το σταφύλι ροζακί, μια λανθασμένη θεωρία, αφού η ρακή μπορεί να φτιαχτεί με κάθε είδους σταφύλι. (5)
Στην Ελλάδα, η ρακή έχει το ίδιο όνομα, αλλά η προέλευση για το Ούζο, είναι ο παράγοντας πολλαπλών συζητήσεων τα τελευταία χρόνια. Όταν έγινε η εξαγωγή από την Ελλάδα σε άλλες χώρες κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα, ήταν σφραγισμένο με τον προορισμό του. Για παράδειγμα “uso Massalia” με την έννοια “για χρήση στην Μασσαλία”. Μια θεωρία επισημαίνει ότι εργάτες στις αποβάθρες άρχισαν να το αποκαλούν “Uso”, μια ονομασία η οποία έμεινε και βρέθηκε πίσω στην Ελλάδα. (5)
Ρακή - Το εθνικό ποτό της Τουρκίας, με την ονομασία, Γάλα του Λέοντα
Σημειώνει
(2) Ayşegül Özbek, “Anadolu’nun 500 Yıllık Geleneği: Rakı” citing
"Rakı Kitabı" - Erdir Zat, 2013
"Rakı Ansiklopedisi" - Kolektif, 2011
(3) A.M. Zehiroğlu, “Trabzon İmparatorluğu”, 2018
(4) Trabzon Livası Kanunnamesi (H.926) m.16
(5) Deniz Gürsoy, “Tarihin süzgecinde mutfak kültürümüz”, 2013
